Nasze korzenie

Miasto Ozimek swą nazwę zawdzięcza młynarzowi mieszkającemu nad Małą Panwią w połowie XVII w. Dziś już tego młyna nie ma, bowiem po jego wyburzeniu, na tym miejscu i na terenie sąsiednim została zbudowana huta.

Zanim jednak to się stało, na wiele tysięcy lat p.n.e datują się ślady pobytu człowieka na terenie naszej gminy. Znaleziska prehistoryczne świadczą, że rejon gminy, szczególnie okolice Krasiejowa, Krzyżowej Doliny, Schodni Starej i Nowej, Szczedrzyka były zasiedlone od najdawniejszych czasów w związku z lokalizacją wzdłuż rzeki Mała Panew, która stanowi prawy dopływ Odry, a rzeka Odra umożliwiała dogodną przeprawę.
Pierwsze ślady pobytu człowieka w naszej gminie pochodzą z neolitu (początek epoki kamienia), tj. około4200-1700 lat p.n.e. Naukowe potwierdzenie odkrycia, jakie zostało dokonane w ostatnim czasie w Krasiejowie być może pozwoli umiejscowić najstarsze jak dotąd ślady pobytu człowieka w gminie Ozimek w środkowej epoce kamienia tj. około 8000-4500 lat p.n.e).

Wzmożone osadnictwo na terenie gminy rozwinęło w XIII wieku, w związku z procesem kolonizacji na prawie niemieckim.
Historia osadnictwa rozpoczyna się z chwilą powstania odrębnego Księstwa Opolskiego, (około 1281r.) pod władzą Bolka I , po śmierci Księcia Władysława.
W latach 1327-1532 Piastowskie Księstwo Opolskie pozostaje w zależności lennej od królów czeskich. Po śmierci ostatniego z książąt opolskich - Jana - w 1532r. Księstwo przechodzi we władanie Habsburgów.
W 1544r. tereny księstwa przechodzą we władanie cesarza Ferdynanda II.
W 1645r. Ferdynand III Habsburg zostawia Księstwo Opolskie Władysławowi IV -Wazie, które następnie wykupuje od Wazów Leopold I Habsburg.
W czasie wojny prusko-austriackiej w latach 1740-41, tereny Księstwa zostają zajęte przez Fryderyka II i w 1742r. formalnie włączone w obręb monarchii pruskiej.
W latach 1815-1820 decyzją Kongresu Wiedeńskiego tereny Księstwa odpadają od Prus i powstaje Rejencja Opolska.
W 1939r. hitlerowski okupant ustanawia nową strukturę administracyjną z podziałem Górnego Śląska na Prowincję Górnośląską i Rejencję Opolską. Dawne tereny księstwa pozostają w granicach administracyjnych Rejencji Opolskiej do 1945r. Od 1945r. tereny zostają przyłączone do Polski.

W śreniowieczu przebiegały przez te tereny trakty handlowe: wiodące z południa z Czech (Hradec, Opawa ) przez Głubczyce, Opole do Olesna i dalej w kierunku północy i morza, oraz drugi trakt handlowy z Małopolski na Dolny Śląsk i dalej ku zachodowi.
Do XIII w. tereny gminy Ozimek były silnie zalesione i miały ubogie gleby, z tego powodu należały do rzadko zaludnionych.
Rozwój osadnictwo na tym terenie w końcu XIII i początku XIV w wiązał się z procesem kolonizacji na prawie niemieckim (XIII-XV w). Po przegranej bitwie pod Legnicą w 1241r. zaczęła się kolonizacja na szerszą skalę w związku z potrzebą odbudowy zniszczonego najazdem Tatarów kraju.
Do najstarszych wsi powstałych w tym okresie należą: Krasiejów(1292 r.)(Szczedrzyk (1300 r), i Schodnia Stara.
Następny okres osadnictwa przypada na XVI - XVIII w, kiedy tereny gminy zostały zajęte przez Ferdynanda II i włączone w 1741 r do monarchii pruskiej. Nastąpił wówczas gwałtowny przyrost nowych osad, w związku z intensywnym rozwojem hutnictwa staro śląskiego, nad prawobrzeżną siecią dopływów Odry. Hutnictwo na tych terenach zaczęło rozwijać się w oparciu o miejscowe surowce: rudę darniową , drewno i energię wodną. Powstałe wtedy wsie i osady to osiedla hutnicze i kolonie węglarzy.
Już w XIV i XV w nad Małą Panwią powstawały prymitywne huty żelaza w postaci kuźnic, słynące na cały Śląsk. W kuźnicach wytapiano żelazo w piecach łupkowych, stanowiących doły zasypane rudą darniową i węglem drzewnym. Dla osiągnięcia wysokiej temperatury, potrzebnej do wytopu dmuchano powietrze miechami do napełnionego węglem drzewnym i rudą pieca. Miechy pędzono siłą wody rzeki Mała Panew. Z początkiem XVIII w. wskutek wzmożonego zapotrzebowania na żelazo, zaczęły powstawać "wysokie" piece, w których osiągano wyższą temperaturę i wydajność. W masywie leśnym nad Małą Panwią i Kłodnicą istniało w okresie przed powstaniem Huty "Małapanew" 12 wysokich pieców z 28 pieców do fryszowania. Były one w posiadaniu panów feudalnych, którzy zwłaszcza w XVIII w zaczęli eksploatować siły poddanych im chłopów pańszczyźnianych do różnego rodzaju pracy przemysłowej. Powstawały więc gorzelnie, wapniaki, huty, cegielnie i inne zakłady.


Budowa i rozwój Huty

Znaczny rozwój hutnictwa na terenach nad Małą Panwią i Kłodnicą zaznaczył się z chwilą przejścia terenów Śląska pod władanie Prus. Pruski minister Heinitz podsunął Fryderykowi II myśl rozbudowy hutnictwa górnośląskiego. Realizatorem projektu został hrabia Reden, posiadający znaczną wiedzę i doświadczenie w zakresie górnictwa i hutnictwa, zdobyte podczas licznych podróży po terenach przemysłowych Niemiec i Anglii. Hrabia Reden zwrócił uwagę na teren nad Małą Panwią, proponując zbudowanie tu huty żelaza. Fryderyk  II wydał rozporządzenie o budowie huty na lewym brzegu rzeki, między wsiami Krasiejów i Schodnia. Miejsce to było korzystne pod względem komunikacyjnym, tj. w niedużej odległości od Odry, oraz zasobne w drewno, którego miały dostarczać okoliczne lasy państwowe, zaś sama rzeka Mała Panew stanowiła ważne źródło energii. Hutę usytuowano na miejscu młyna wodnego, należącego do chłopa o nazwisku Ozimek. Nazwisko właściciela przeszło później na nazwę osady zamieszkałej początkowo przez fachowców i urzędników z huty. Realizatorem budowy zakładu był miejscowy nadleśniczy Rehdanz. Już w sierpniu 1754r. stanął na miejscu młyna pierwszy wysoki piec, a w roku następnym drugi. W listopadzie 1754 r. na prawym brzegu Małej Panwi uruchomiono 2 piece do fryszowania.

Do roku 1780 huta w Ozimku podlegała zwierzchnictwu Izby Wojenno-Dominalnej, a następnie przeszła pod zarząd Wyższego Urzędu Górniczego we Wrocławiu. Wówczas hutą kierował urząd hutniczy. Od 1782 urzędowi hutniczemu w Ozimku podporządkowane zostały huty: Małapanew, huta w Jedlicach oraz w Dębskiej Kuźni, tworząc jeden zakład hutniczy. W pierwszym okresie istnienia, huta produkowała głównie amunicję artyleryjską oraz garnki, kotły, piece żelazne a od 1756 r. odlewy i żelazo w sztabach.
Huta Małapanew słynęła zawsze z wysokiej jakości swych wyrobów. Jeszcze w XIX w uznawana była za jedną z najlepszych w Europie, tu wprowadzono innowacje techniczne i technologiczne (np. po raz pierwszy w Europie (1789 r.) użyto koksu do wytopu surówki).
Zakład rozwijał się również w czasie II wojny światowej.
Modernizacja i rozbudowa Huty Małapanew" przypadająca na lata 1945-1980 czyni z niej jedną z największych i najnowocześniejszych wówczas odlewni staliwa w Polsce o wielokierunkowej produkcji. Podstawowymi wyrobami huty są odlewy staliwne i żeliwne, armatura przemysłowa i kolejowa, walce hutnicze, maszyny i urządzenia oraz konstrukcje stalowe.


OZIMEK

Wraz z budową huty zaczęły powstawać kolonie robotnicze. Pierwsze domy wybudowano w 1765 r. w pobliżu huty i zakwaterowano w nich urzędników oraz wykwalifikowanych hutników. Stanowiły one zaczątek późniejszego Ozimka.
Przy hucie w niedługim czasie po jej założeniu (w 1767 r.) powstała kolonia "Lasy". Przeznaczono ją przede wszystkim dla węglarzy, którzy mieli obowiązek dostarczania określonej ilości węgla drzewnego do huty. Każdy z kolonistów otrzymał działkę o pow. 1/2 hektara i 1/4 hektara łąki. W 1782r. kolonia "Lasy" liczyła 17 domów mieszkalnych, drewnianych i 107 mieszkańców. W 1802r. liczba mieszkańców Kolonii wzrosła do 133 osób. W 1829r. kolonię "Lasy" włączono do istniejącej osady Ozimek. Kolonia "Lasy" usytuowana była prawdopodobnie wzdłuż obecnej ul. Wyzwolenia.
W 1819 r. wybudowano w Ozimku kościół ewangelicki według projektu architekta Karla Friedericha Schinkla.
W 1820 r. zbudowano drogę bitą z Opola przez Ozimek do Zawadzkiego. Droga ta przebiegała obok huty przez rzekę Mała Panew, co spowodowało konieczność budowy nowego mostu. W 1827r. wybudowano most żeliwny wiszący nad rzeką Mała Panew. Był to pierwszy zrealizowany most wiszący w Europie, zaprojektowany przez inspektora maszynowego Schotteliusa i wykonany w Hucie "Małapanew". Do roku 1938 służył ogólnej komunikacji na trasie Ozimek - Zawadzkie.
Kolejnym etapem była budowa i oddanie do użytkowania w 1858 r. odcinka linii kolejowej Opole-Tarnowskie Góry (druga linia kolejowa na Śląsku), a w 1911 r. budowa bocznicy kolejowej ze stacji w Ozimku do huty.
W latach 1915-1930 powstają osiedla robotnicze przy ul. Częstochowskiej, jako zespół budynków mieszkalnych wielorodzinnych murowanych.
W 1933r. rozpoczęto budowę obwodnicy Opole-Częstochowa omijającej hutę.

Na przestrzeni lat rozwój huty powodował również rozwój osady hutniczej i okolicznych miejscowości.
Ozimek w 1954 r. uzyskał prawa osiedla a 1962 r prawa miejskie. Po wojnie w latach 1950-1980 rozwój huty spowodował rozbudowę miasta, powstały osiedla mieszkaniowe wielorodzinne oraz nowy układ komunikacyjny. Historyczny układ urbanistyczny miasta został niemal całkowicie zatarty.

Huta "Małapanew" z zatrudniającej w XIX i początkach XX w. kilkaset osób, pod koniec lat siedemdziesiątych osiągnęła prawie 7000 zatrudnionych. To dla pracowników w niej zatrudnionych powstawały osiedla i okoliczna infrastruktura. Z całej Polski do huty ściągali młodzi, aktywni ludzie i znajdowali w Ozimku swoje miejsce, zakładali rodziny, otrzymując na starcie w stosunkowo szybkim czasie nowe, samodzielne mieszkanie. Miejscowa szkoła ponadpodstawowa kształciła dla niej kadry. Wokół powstawał i rozwijał się drobny przemysł i rzemiosło. Powstawała infrastruktura społeczna budowana wtedy z wielkim rozmachem. Zakładowy dom kultury, przedszkola, stołówki, hotele robotnicze, ośrodki wypoczynkowe - to dorobek ówczesnych czasów - prosperity zakładu, który dawał pracę i tworzył wokół siebie miasto. O rozmachu przedsięwzięć realizowanych przez Hutę świadczy do dziś inwestycja ciągle czekająca na ukończenie, wciąż otwarta oferta do zagospodarowania - położony na powierzchni ok. 5 ha ośrodek wypoczynkowo-rekreacyjno-sportowy z możliwością prowadzenia w nim terapii leczniczo-rehabilitacyjnej, składający się z hali sportowej, basenu krytego i otwartego, części hotelowej i konferencyjnej. W 1989 r. wstrzymano budowę tego ośrodka oraz wstrzymane zostały wszelkie działania huty wykraczające poza jej podstawową działalność.

Nowe realia - upadek hutnictwa, a w nich zła kondycja finansowa tego wielkiego zakładu przekłada się bezpośrednio na sytuację miasta i jego mieszkańców.
Wiele dobrego dla gminy Ozimek przyniosło odrodzenie samorządności i postęp jaki dokonuje się niemal w każdej dziedzinie życia. I u nas postęp ten jest widoczny, mimo trudnej sytuacji.
Nasze wioski są piękne i zadbane , dzięki pracowitości mieszkańców i zgodnej, współpracy mieszkańców i ich przedstawicieli w Radzie Miejskiej. Nasza gmina może stanowić przykład integracji mieszkańców na różnych płaszczyznach. Dzięki niej możliwe stało się uczestnictwo w integracji europejskiej naszej młodzieży szkolnej w ramach Międzynarodowego Projektu "Świat Przyjaciół", partnerstwo gminy z miastami Heinsberg i Rymařov, kontakty uczniów Gimnazjum ze szkołą w Białorusi oraz wieloletnia współpraca Parafii Ozimek z Parafią w Achern.